Topuk ağrısı ve topuk dikeni
Topuk bölgesinde ağrıya yol açabilecek değişik yapılar vardır ve bunların hepsi topuk ağrısından sorumlu tutulmuşlardır. Tüm bu yapılar tek başlarına veya beraber ağrıya yol açabilirler. Topuğun yere basan kısmında özel bir yağ dokusu vardır ve yük taşımak için bölmeler halinde dizilmiştir. Zamanla bu yağ dokusu aşınabilir ve yük taşıma özelliğini kaybederek ağrılı hale gelebilir.
Topuk kemiğinden (kalkaneus) başlayıp ayağın önüne kadar uzanan bir bağ dokusu olan plantar fasya ayağın kavsini oluşturmakta önemli bir görev üstlenir. Bu dokuda oluşan ufak yırtıklar topuk ağrısı nedenidir. Aslında röntgen filmlerinde topuk kemiğinin altında görülen ve topuk dikeni de denilen kemik çıkıntı bu bağ dokusunun yapışma yeridir. Ancak genellikle bu kemik çıkıntının ağrı ile bir ilgisi yoktur. Ayrıca ayak bileğinden geçen sinirler topuğa doğru ince dallar gönderir. Bu ince sinir liflerinin dokular arasında sıkışması topuk ağrısının nedeni olabilir. Topuk ağrısının gerçek nedeni yukarıda sayılan sebepler olabileceği gibi fazla kilolu ve kösele tabanlı ayakkabı giyen insanlarda daha sık görülür.
Topuk ağrısı bazı romatizmal hastalıkların ilk belirtisi de olabilir. Ayrıca topuk kemiğinin stres kırıkları da ağrıya yol açabilir. Tanı öykü ve muayene ile konabilir. Röntgen filmleri romatizmal testler ve gerekirse sinir iletim testleri ayırıcı tanıda yardımcıdır. Topuk ağrısının tedavisinde farklı önlemleri bir arada uygulamak gereklidir, tedavi genellikle uzun sürer ve sabırlı olmak gerekir.
Ayakkabı seçiminde estetik kaygılardan uzaklaşarak yumuşak tabanlı, topuk kısmı darbe emen ayakkabılar tercih edilmelidir. Yürüyüş ve koşu ayakkabıları bu amaç için idealdir. Diğer ayakkabıların topuk kısmına ise silikon veya başka malzemelerden yapılmış destekler konması faydalıdır. Bu desteklerin orta kısmının delik olması şart değildir.
Ağrı parmak ucuna (plantar fasyanın ön kısmına) doğru yayılıyorsa ayak kavsini ve parmak uçlarını destekleyecek silikon veya benzeri yastık veya tabanlık tarzında destekler kullanılabilir. Hasta günün büyük kısmını evde geçiriyorsa topuk desteklerinin terliğe yapışabilen çeşitleri kullanılmalı veya terliğin astarı kaldırılarak destek altına yerleştirilmelidir.
Ayak tabanını esnetecek egzersizler sabah ilk kalkışta yapılmalı ve gün içinde birkaç kez tekrarlanmalıdır. Ayak tabanını gece boyunca gergin tutabilmek için gece cihazları kullanılabilir. Ağrı kesiciler de tedaviye eklenebilir. Ayrıca ağrılı bölgeye her gün birkaç dakika yapılacak ovma tarzında masajlarda etkili olabilir. Tüm bu önlemlerle ağrı düzelmezse topuğa kortizon enjekte edilebilir.
Kortizon ağrıyı gidermekte oldukça etkili olmaktadır. Yine de dirençli topuk ağrılarında böbrek taşı kırmakta kullanılan ESWL cihazı ve manyetik inervasyon cihazları da etkili olmaktadır. Tüm bu yöntemlerle düzelmeyen ağrılarda cerrahi uygulanabilir. Cerrahide plantar faysa nın kesilmesi, veya sinirlerin gevşetilmesi için değişik yöntemler vardır.
